به گزارش نسیم قائن ، جشن و جشنواره مقدمه ورود به یک بحث جدی است که با هدف معرفی، ایجاد حساسیت، فضا سازی، تبلیغ و افزایش مسئولیت پذیری نسبت به یک امر مهم یا فراموش شده برنامه ریزی و برگزار می شود و معمولا همراه با جذب مشارکت، ایجاد فرصت و جلب توجه رده های بالای تصمیم گیری است و نتایج کوتاه مدت و بلند مدتی را برای مطالبه گران و برگزار کنندگان بدنبال دارد .
جشن و جشنواره های زرشک و زعفران قاینات نیز با این هدف از سال ۱۳۸۱ با شرکت جمع کثیری از محققان، نویسندگان، فیلم سازان، هنرمندان سرشناس، دانشجویان و دانش پژوهان کشاورزان، تجار و مهمانان داخلی و خارجی بطور جدی در شهرستان کلید خورد و به جهت دغدغه و همنوایی که بین مردم و مسئولین به اصل موضوع وجود داشت اهدافی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دنبال و دستاوردهایی در معرفی محصولات استراتژیک و ظرفیت های شهرستان به ارمغال آورد .
اولین جشنواره؛ قاینات را به عنوان خاستگاه زعفران ایران معرفی کرد و بار دیگر نام زعفران با نام قاین و نام قاین با نام زعفران عجین شد و در بعد فرهنگی نیز اولین جشنواره بخشی از خرده فرهنگ ها، آداب و رسوم محلی زعفران و مهاجرت، زعفران و اشتغال زایی، زعفران و فرهنگ و زعفران در ادب فارسی را با استفاده از ابزار هنر در قالب فیلم های سینمایی، عکس و نمایشگاه مردم شناسی با نگاه و رویکردی جدید نسبت به این محصول با ارزش و فرهنگ قاینات ارائه کرد .
اما در بعد اقتصادی دستاورد آن بسیار اندک و کوتاه مدت بود به نحوی که خیلی زود دست دلالان و واسطه ها به زعفران باز شد و بار دیگر ارزش افزوده کشاورزان کاهش چشمگیری یافت و سود حاصل از صادرات این محصول گران بها و فوق استراتژیک به جیب واسطه ها سرازیر شد و این وضعیت بنا به اذعان بسیاری از مدیران تا کنون بدون هرگونه تدبیر مؤثر ادامه یافته است .
همچنین در سال های بعد از اولین جشنواره و بویژه بعد از تشکیل خراسان جنوبی نه تنها دستاورد ها و اهداف فرهنگی و اجتماعی جشنواره های ملی قاینات حفظ و تقویت نشد بلکه مدیریت استانی کمتر از عنوان زعفران به نام زعفران قاینات یاد کرد و سازمان جهاد کشاورزی در ایجاد مراکز تحقیقاتی- دانشگاهی، راه اندازی دبیرخانه دائمی زعفران، ثبت شناسنامه و برند برای زعفران قاینات و نیز حفظ ژنتیکی و پیاز زعفران تعلل عمدگونه ای داشت .
دیگر جشنواره ها نیز که از ابتدا با بی مهری و کم توجهی مدیریتی مواجه و غیر منظم برگزار شد، سرنوشتی مشابه سرانجام اولین جشنواره پیدا کرد با این تفاوت که بهره برداری سیاسی در آنها بر عقلانیت و نیاز و ضرورت، اولویت یافت و تلاش شد بخش مهمی از جشنواره ها به برنامه های جانبی، احساسی و شعارگونه سپری شود و محققان، نویسندگان، فیلم سازان، هنرمندان سرشناس، دانشجویان و دانش پژوهان، کشاورزان، تجار و مهمانان داخلی و خارجی به کلی فراموش شدند .
البته هزینه این فراموشی را قریب ۲۰ سال است که کشاورزان و جوانان و نوجوانان قاینی در بازار کار و اشتغال و اقتصاد می پردازند و اکنون شهرستان با وجود برخورداری از میراث ۱۲۰۰ ساله در کار کاشت – داشت و برداشت کمی و کیفی محصول، گل تولیدی از پیاز زعفران قاینات را برای دیگران پَر می کند و در حالی که تمام زعفران تولیدی کشور بنام زعفران قاینات عرضه و صادرمی شود، زعفران قاینات در استان محل استقرار، جاهلانه و متکبرانه زعفران خراسان جنوبی نامیده می شود .
اولین جشن شکرگذاری زعفران نیز که جشنواره گونه و در پاسخ به یک مطالبه اجتماعی برگزارشد و هیچ نشانی از شکر نعمت و سپاس از کشاورز در آن مشاهده نشد در واقع تورق دوباره بایدها و نبایدهای بر زمین مانده چندین جشنواره گذشته بود که نه تنها برای حصول به نتیجه ای مشخص و دستاوردی (فرهنگی- اجتماعی و اقتصادی) برنامه ریزی نشد بلکه دورهمی تفریحی در غیبت زعفرانکاران بود که بنظر می رسد برای مدیریت فضای سیاسی – فرهنگی و اجتماعی شهرستان در آستانه انتخابات و به بهانه مطالبه شهروندان برگزار گردید .
در این جشن که مدیران عالی استان و مسئولین مستقیم هرگونه تصمیم و اقدام در مورد زعفران حضور داشتند و حواشی آن بر اثر وارونه جلوه دادن یک اقدام درست فرهنگی و سوء استفاده از احساسات و هیجانات مطالبه گران احیای افتخارات تجارت راه ابریشم شکل گرفت و برای مدتی فضای مجازی و فکری جامعه را به خود مشغول کرد، هیچ دستور و تصمیم جدیدی برای ایجاد مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی زعفران، شروع بکار دبیرخانه دائمی محصول، پوشش کامل بیمه ای، تسهیلات کارگشا، قاچاق پیاز زعفران، توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری محصول، ایجاد صنایع غذایی، صنایع دارویی و بهداشتی، نرخ گذاری کارشناسی و خرید توافقی و تضمینی، اجرای سند جامع زعفران، شناسنامه زعفران قاینات، سوء استفاده از برند زعفران قاینات، گردشگری پاییزی، تسهیلات و تمهیدات صادراتی، معضل دلالان و سود جویان، ارتقاء دانش کشاورزان، به فعل رساندن پتانسیل بالقوه محصول و توسعه کمی و کیفی محصول که هر یک دارای مصوبه و دستور اداری و کارشناسی است، نداشت و به تکرار باید ها و نبایدهای سخنرانان بسنده شد .
همچنین این جشن که بدون همراهی و هرگونه مشارکت مؤثر دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی برنامه ریزی و برگزار شد در بخش علمی و فرهنگی آن به تأثیر عمیق فرهنگ و هنر اعتنایی نشد و برگزار کنندگان از کنار خرده فرهنگ ها، آداب و رسوم محلی زعفران و مهاجرت، زعفران و اشتغال زایی، زعفران و فرهنگ و زعفران در ادب فارسی به سادگی گذشتند .
با این وصف و در کاری که هیچ دستاوردی جز رفع تکلیف و خودنمایی نمی توان برای آن متصور بود و در حالی که تمامی ابعاد فرهنگی – اجتماعی و اقتصادی زعفران در آن مورد غفلت است و تدبیری برای حمایت از چند هزار خانواده زعفرانکار وجود ندارد، بنظر نمی رسد رقص و موسیقی هر چند سنتی آن گره گشای مطالبات بر زمین مانده شهروندان و حلاّل مشکلات زعفران باشد بلکه هنر باید در خدمت اهداف جشن قرار می گرفت و مسیر رسیدن به مطالبات شهروندان را کوتاه می کرد نه موجب تعارض و فرصت طلبی می شد .
همچنین انتظار می رفت هنر و هنرمندان در این جشن چنان فریاد زنند که نه تنها قطعنامه ها، وعده ها، کارهای نیمه تمام، کم کاری ها و… زعفران، بلکه جاده ابریشم زنده می شد و خائنین به زعفران در گرد و غبار این جاده کور می شدند و باردیگر سفره کشاورزان محروم قاینات آباد می گشت .
یادداشت: محمدرضا فرخی
